Η οξεία παγκρεατίτιδα είναι μια φλεγμονή του παγκρέατος που εμφανίζεται ξαφνικά και προκαλεί συμπτώματα τα οποία ποικίλουν, από πολύ ήπια μέχρι πολύ σοβαρά. Το πάγκρεας, όργανο που βρίσκεται πίσω από το στομάχι, εκκρίνει ένζυμα που συμμετέχουν στην πέψη αλλά και ορμόνες όπως η ινσουλίνη που ρυθμίζουν το σάκχαρο. Όταν ενεργοποιούνται πρόωρα τα ένζυμα μέσα στον αδένα, προκαλούν βλάβη στον ιστό του και ξεκινά μια φλεγμονώδης αντίδραση. Η πάθηση συχνά είναι αυτοπεριοριζόμενη, αλλά σε σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να οδηγήσει σε επιπλοκές που απειλούν τη ζωή.
Αίτια και παράγοντες κινδύνου
Η συνεχής ιατρική έρευνα έχει εντοπίσει πολλούς μηχανισμούς που οδηγούν στην εκδήλωση της νόσου. Τα δύο, όμως, συχνότερα αίτια είναι η χολολιθίαση και η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ. Στην πρώτη περίπτωση, οι πέτρες στη χοληδόχο κύστη μετακινούνται και αποφράσσουν τον παγκρεατικό πόρο, με αποτέλεσμα τα ένζυμα να παγιδεύονται και να προκαλούν φλεγμονή (λιθιασική παγκρεατίτιδα). Στη δεύτερη, η χρόνια κατανάλωση αλκοόλ καταστρέφει σταδιακά τα κύτταρα του παγκρέατος (αλκοολική παγκρεατίτιδα).
Άλλα αίτια περιλαμβάνουν τραυματισμούς στην κοιλιακή χώρα, φαρμακευτικές αγωγές που επηρεάζουν τον αδένα, όπως τα νέα φάρμακα κατά της παχυσαρκίας του τύπου GLP-1 (Ozempic, Mounjaro), μεταβολικές διαταραχές όπως η υπερτριγλυκεριδαιμία, λοιμώξεις και ιατρικές πράξεις στη χοληφόρο οδό. Η αναγνώριση του εκάστοτε παράγοντα είναι κρίσιμη, διότι καθορίζει τον τρόπο πρόληψης μελλοντικών επεισοδίων.
Οξεία παγκρεατίτιδα: Συμπτώματα
Η οξεία παγκρεατίτιδα εμφανίζεται με χαρακτηριστικά σημεία και συμπτώματα που βοηθούν τους γιατρούς να θέσουν την κλινική υποψία:
- Έντονος κοιλιακός πόνος στο άνω μέρος της κοιλιάς, που συχνά αντανακλά στην πλάτη.
- Ναυτία και επίμονοι εμετοί που δεν ανακουφίζουν.
- Πυρετός και αίσθημα κακουχίας.
- Ταχυκαρδία, υπόταση και αφυδάτωση στις σοβαρές περιπτώσεις.
Διάγνωση της πάθησης
Η διάγνωση της οξείας παγκρεατίτιδας απαιτεί προσεκτική αξιολόγηση από τον γιατρό και συνδυασμό εξετάσεων. Οι γιατροί ξεκινούν με τη λήψη ιστορικού και την κλινική εξέταση, όπου εντοπίζουν τον χαρακτηριστικό πόνο και τα συνοδά συμπτώματα. Στη συνέχεια ζητούν αιματολογικές εξετάσεις, που συνήθως δείχνουν αυξημένες τιμές αμυλάσης και λιπάσης στο αίμα, δείκτες τυπικοί για τη φλεγμονή του παγκρέατος.
Η απεικόνιση με υπερηχογράφημα βοηθά στην ανίχνευση χολολιθίασης, ενώ η αξονική τομογραφία αποκαλύπτει την έκταση της φλεγμονής και πιθανές επιπλοκές. Ο συνδυασμός όλων αυτών οδηγεί σε ασφαλή διάγνωση και καθορίζει τη στρατηγική θεραπείας.
Οξεία παγκρεατίτιδα: Επιπλοκές
Η οξεία παγκρεατίτιδα μπορεί να εξελιχθεί γρήγορα και να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα:
- Νέκρωση του παγκρέατος που συχνά μολύνεται και απαιτεί επεμβατική παρέμβαση.
- Δημιουργία ψευδοκύστεων που ασκούν πίεση σε γειτονικά όργανα.
- Σοβαρές λοιμώξεις και αποστήματα.
- Αναπνευστική δυσχέρεια και ανάγκη μηχανικής υποστήριξης.
- Νεφρική ανεπάρκεια που επιβαρύνει την πορεία της νόσου.
- Σήψη και πολυοργανική ανεπάρκεια, οι πιο απειλητικές μορφές εξέλιξης.
Οι γιατροί παρακολουθούν στενά τους ασθενείς στο νοσοκομείο ώστε να εντοπίζουν έγκαιρα τυχόν επιπλοκές.
- Επέκταση της λοίμωξης στους γύρω ιστούς, που συχνά μπορεί να είναι πολύ επικίνδυνη
- Σήψη, όταν η λοίμωξη διασπείρεται στο αίμα
- Χρόνιες υποτροπές, που επηρεάζουν σημαντικά την ποιότητα ζωής
Γι’ αυτόν τον λόγο, η άμεση ιατρική παρέμβαση αποτελεί προτεραιότητα.
Θεραπεία της οξείας παγκρεατίτιδας
Η θεραπεία της οξείας παγκρεατίτιδας προσαρμόζεται στη βαρύτητα της νόσου και εφαρμόζεται πάντοτε σε νοσοκομειακό περιβάλλον. Οι γιατροί στοχεύουν στη σταθεροποίηση του ασθενούς, στην ανακούφιση των συμπτωμάτων και στην αντιμετώπιση του υποκείμενου αιτίου.
Στο αρχικό στάδιο, οι ασθενείς παραμένουν νηστικοί, ώστε να μειωθεί η παραγωγή παγκρεατικών εκκρίσεων και να «ξεκουραστεί» το όργανο. Οι γιατροί χορηγούν ενδοφλέβια υγρά σε μεγάλες ποσότητες για να προλάβουν την αφυδάτωση, να διατηρήσουν την αρτηριακή πίεση και να βελτιώσουν τη μικροκυκλοφορία. Η αναλγησία αποτελεί βασικό πυλώνα της αγωγής, με χορήγηση ισχυρών παυσίπονων ώστε να ελεγχθεί ο έντονος κοιλιακός πόνος.
Η διατροφική υποστήριξη έχει ιδιαίτερη σημασία. Στις ήπιες περιπτώσεις οι γιατροί επανεισάγουν σταδιακά ελαφρά τροφή από το στόμα, μόλις υποχωρήσουν τα συμπτώματα. Στις σοβαρότερες, προτιμούν εντερική σίτιση μέσω ρινογαστρικού ή νηστιδικού καθετήρα, καθώς αυτή φαίνεται να προστατεύει καλύτερα τη λειτουργία του εντέρου και να μειώνει τον κίνδυνο λοιμώξεων σε σχέση με την παρεντερική διατροφή.
Τα αντιβιοτικά δεν χρησιμοποιούνται προληπτικά, αλλά μόνο όταν υπάρχουν ενδείξεις λοίμωξης σε νεκρωμένο ιστό ή απόστημα. Σε περιπτώσεις χολολιθίασης, οι γιατροί προχωρούν σε ενδοσκοπική αφαίρεση λίθων (ERCP) ή σε χειρουργική χολοκυστεκτομή, συνήθως μετά την οξεία φάση, για να προλάβουν νέες κρίσεις.
Στις βαριές μορφές με επιπλοκές, μπορεί να χρειαστούν επεμβάσεις για απομάκρυνση νεκρωμένων ιστών ή παροχέτευση ψευδοκύστεων. Η στενή παρακολούθηση σε μονάδα εντατικής θεραπείας επιτρέπει την άμεση αντιμετώπιση αναπνευστικής, νεφρικής ή κυκλοφορικής ανεπάρκειας.
Η επιτυχία της θεραπείας βασίζεται στη γρήγορη ανταπόκριση, στη συνεχή προσαρμογή της αγωγής και στην ολιστική φροντίδα που στοχεύει στην πλήρη ανάρρωση του ασθενούς.
Οξεία παγκρεατίτιδα: Πρόγνωση
Η πρόγνωση εξαρτάται από τη βαρύτητα του επεισοδίου και την άμεση έναρξη θεραπείας. Στις ήπιες μορφές οι ασθενείς αναρρώνουν πλήρως μέσα σε λίγες ημέρες και επιστρέφουν στις καθημερινές τους δραστηριότητες. Στις σοβαρές μορφές, η νόσος μπορεί να οδηγήσει σε υψηλή θνησιμότητα, ιδιαίτερα αν αναπτυχθεί πολυοργανική ανεπάρκεια. Παράγοντες όπως η ηλικία, η παρουσία άλλων νοσημάτων και η καθυστέρηση διάγνωσης επηρεάζουν σημαντικά την έκβαση.
Πρόληψη της πάθησης
Η πρόληψη παίζει καθοριστικό ρόλο στη μείωση του κινδύνου νέων επεισοδίων. Οι ειδικοί προτείνουν:
- Αποχή ή σημαντικό περιορισμό στην κατανάλωση αλκοόλ.
- Χειρουργική αφαίρεση της χοληδόχου κύστης σε περιπτώσεις χολολιθίασης.
- Υγιεινή διατροφή με έλεγχο του σωματικού βάρους.
- Ρύθμιση των επιπέδων λιπιδίων για αποφυγή υπερτριγλυκεριδαιμίας.
- Τακτική ιατρική παρακολούθηση σε άτομα με προδιάθεση.
Η τήρηση αυτών των μέτρων μειώνει σημαντικά την πιθανότητα εμφάνισης ή επανεμφάνισης της πάθησης.
Η οξεία παγκρεατίτιδα αποτελεί πάθηση με ευρύ φάσμα κλινικών εκδηλώσεων. Στις περισσότερες περιπτώσεις η αντιμετώπιση οδηγεί σε πλήρη ανάρρωση, αλλά στις σοβαρές μορφές μπορεί να απειλήσει τη ζωή. Η έγκαιρη αναγνώριση των συμπτωμάτων, η γρήγορη διάγνωση και η στοχευμένη θεραπεία καθορίζουν την έκβαση. Η πρόληψη μέσω υγιεινού τρόπου ζωής και ιατρικής παρακολούθησης αποτελεί τον πιο αποτελεσματικό τρόπο προστασίας από ένα νέο επεισόδιο.
Ο Γενικός Χειρουργός Νεόφυτος Ι. Ευαγγέλου διαθέτει μεγάλη εμπειρία στην αντιμετώπιση της οξείας παγκρεατίτιδας, ή άλλων παθήσεων του ανθρώπινου σώματος. Εάν επιθυμείτε να αντιμετωπίσετε την πάθηση με τη βοήθεια της ιατρικής, ή για οποιαδήποτε άλλη ανάγκη σας, επικοινωνήστε μαζί μας και κλείστε το ραντεβού σας.